Cukrzyca typu 2 jest przewlekłą chorobą metaboliczną, która dotyka miliony ludzi na całym świecie. Skuteczne leczenie wymaga kompleksowego podejścia — diety, aktywności fizycznej i farmakoterapii. W ostatnich latach dostępność leków na cukrzycę typu 2 znacząco się poszerzyła, oferując pacjentom szeroki wachlarz możliwości leczenia dostosowanych do ich indywidualnych potrzeb. W tym artykule przedstawiamy przegląd najważniejszych klas leków stosowanych w terapii cukrzycy typu 2.

Na czym polega leczenie farmakologiczne cukrzycy typu 2?

Celem leczenia farmakologicznego cukrzycy typu 2 jest obniżenie poziomu glukozy we krwi, zapobieganie powikłaniom oraz poprawa ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Wybór odpowiednich leków zależy od wielu czynników, w tym wieku, masy ciała, współistniejących chorób, wydolności nerek, a także indywidualnych celów terapeutycznych.

Terapia zazwyczaj rozpoczyna się od metforminy, jeśli nie ma przeciwwskazań. Z czasem, w miarę postępu choroby i utraty skuteczności monoterapii, konieczne może być włączenie dodatkowych leków lub insuliny.

Przegląd najważniejszych klas leków przeciwcukrzycowych

1. Biguanidy – Metformina

Metformina to lek pierwszego wyboru w leczeniu cukrzycy typu 2, stosowany już od kilkudziesięciu lat. Działa głównie przez zmniejszenie produkcji glukozy w wątrobie i poprawę wrażliwości tkanek na insulinę.

• Obniża poziom glikemii na czczo i po posiłkach
• Nie powoduje przyrostu masy ciała, może nawet sprzyjać jej redukcji
• Ma korzystne działanie kardioprotekcyjne
• Częste działania niepożądane: objawy żołądkowo-jelitowe (nudności, biegunki)

Praktyczna porada: Metforminę najlepiej przyjmować w trakcie posiłku, aby ograniczyć działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego. Początkowo zazwyczaj stosuje się małe dawki z późniejszym stopniowym zwiększaniem.

2. Inhibitory SGLT-2 (flozyny)

Leki z tej grupy, takie jak empagliflozyna, dapagliflozyna czy kanagliflozyna, działają przez hamowanie wchłaniania zwrotnego glukozy w nerkach, co skutkuje wydalaniem glukozy z moczem.

• Obniżają poziom glukozy we krwi niezależnie od insuliny
• Pomagają redukować masę ciała i ciśnienie tętnicze
• Mają udowodnione działanie kardioprotekcyjne i nefroprotekcyjne
• Możliwe działania niepożądane: infekcje układu moczowo-płciowego, odwodnienie

Praktyczna porada: Podczas stosowania flozyn należy dbać o odpowiednie nawodnienie, zwłaszcza w cieplejsze dni oraz w przypadku zwiększonej aktywności fizycznej.

3. Agoniści receptora GLP-1 (inkretynomimetyki)

Leki takie jak liraglutyd, dulaglutyd czy semaglutyd naśladują działanie naturalnych hormonów inkretynowych, zwiększając wydzielanie insuliny tylko w odpowiedzi na obecność glukozy oraz hamując opróżnianie żołądka i apetyt.

• Bardzo skuteczne w obniżaniu poziomu HbA1c
• Prowadzą do redukcji masy ciała
• Zmniejszają ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych
• Podawane w postaci zastrzyków (dziennych lub tygodniowych)
• Efekty uboczne: nudności, wymioty, biegunki

Praktyczna porada: Aby ograniczyć objawy ze strony przewodu pokarmowego, leki z tej grupy wprowadza się stopniowo, rozpoczynając od najmniejszej dostępnej dawki.

4. Pochodne sulfonylomocznika

Są to starsze leki, takie jak gliklazyd czy glimepiryd, stymulujące trzustkę do wydzielania większej ilości insuliny niezależnie od poziomu glukozy.

• Szybki efekt działania
• Możliwość stosowania w monoterapii lub w połączeniach
• Ryzyko hipoglikemii i przyrostu masy ciała

Praktyczna porada: Pochodne sulfonylomocznika należy stosować ostrożnie u osób starszych oraz pacjentów z zaburzeniami funkcji nerek ze względu na zwiększone ryzyko hipoglikemii.

5. Inhibitory DPP-4 (gliptyny)

Do tej grupy należą m.in. sitagliptyna, linagliptyna i wildagliptyna. Zwiększają stężenie endogennych inkretyn, co skutkuje poprawą wydzielania insuliny i hamowaniem wydzielania glukagonu.

• Dobrze tolerowane
• Nie powodują hipoglikemii
• Neutralne pod względem wpływu na masę ciała
• Mogą być stosowane w niewydolności nerek (niektóre wymagają modyfikacji dawki)

Praktyczna porada: Gliptyny sprawdzają się jako uzupełnienie metforminy, zwłaszcza u pacjentów starszych oraz z niewielkim stopniem niekontrolowanej hiperglikemii.

6. Tiazolidynodiony (glitazony)

Do leków z tej klasy należy np. pioglitazon. Zwiększają wrażliwość tkanek na insulinę poprzez wpływ na receptory jądrowe PPAR-γ.

• Poprawiają kontrolę glikemii przy niewielkim ryzyku hipoglikemii
• Efekt działania rozwija się powoli (kilka tygodni)
• Potencjalne działania niepożądane: retencja płynów, przyrost masy ciała, zwiększone ryzyko złamań

Praktyczna porada: Ze względu na ryzyko retencji sodu i wody, glitazonów nie należy stosować u pacjentów z niewydolnością serca lub obrzękami.

7. Insulina

Insulinoterapia znajduje zastosowanie głównie u pacjentów z zaawansowaną cukrzycą typu 2, u których leki doustne przestały być skuteczne. Może być wprowadzana także tymczasowo — np. w czasie hospitalizacji, infekcji czy operacji.

• Dostępne różne preparaty: insuliny bazalne, prandialne, mieszanki
• Stosowana jako uzupełnienie lub zastępstwo leczenia doustnego
• Ryzyko hipoglikemii i przyrostu masy ciała

Praktyczna porada: Wdrożenie insulinoterapii nie oznacza porażki — często jest to naturalny etap leczenia cukrzycy typu 2. Ważne jest przeszkolenie pacjenta w zakresie techniki wstrzyknięć i monitorowania glikemii.</