Cukrzyca typu 2 to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób przewlekłych na świecie. Ze względu na jej związek z trybem życia, otyłością i dietą, temat leczenia i możliwości trwałego cofnięcia objawów budzi ogromne zainteresowanie – zarówno u pacjentów, jak i w środowiskach medycznych. W niniejszym artykule przyjrzymy się aktualnej wiedzy, najnowszym badaniom i zastanowimy się, czy cukrzyca typu 2 jest chorobą, którą można uznać za uleczalną.

Czym jest cukrzyca typu 2?

Cukrzyca typu 2 to przewlekła choroba metaboliczna wynikająca z insulinooporności oraz stopniowego zmniejszania wydzielania insuliny przez trzustkę. W odróżnieniu od cukrzycy typu 1 (gdzie dochodzi do autoimmunologicznego zniszczenia komórek beta trzustki), typ 2 często rozwija się powoli i jest silnie powiązany ze stylem życia.

Główne czynniki ryzyka obejmują:

• otyłość (szczególnie trzewną, czyli brzuszną),
• nieaktywny tryb życia,
• niezdrową dietę bogatą w przetworzone cukry i tłuszcze nasycone,
• wiek powyżej 45 lat,
• historię cukrzycy w rodzinie,
• zespół metaboliczny.

Objawy cukrzycy typu 2 to m.in. wzmożone pragnienie, częstsze oddawanie moczu, osłabienie, zaburzenia widzenia czy infekcje skóry. Choroba ta może prowadzić do poważnych powikłań: chorób serca, niewydolności nerek, utraty wzroku, amputacji kończyn.

Czy cukrzyca typu 2 jest chorobą nieuleczalną?

Tradycyjne podejście do cukrzycy typu 2 zakładało, że jest to schorzenie postępujące i nieodwracalne. Celem leczenia była głównie kontrola poziomu glukozy oraz zapobieganie powikłaniom. Jednak najnowsze badania zmieniają tę perspektywę.

Reemisja a wyleczenie – ważne rozróżnienie

W kontekście cukrzycy typu 2 bardzo ważne jest odróżnienie dwóch pojęć:

• Remisja – stan, w którym poziomy glukozy we krwi wracają do normy i pacjent nie potrzebuje leków przeciwcukrzycowych. Jednak choroba może powrócić, jeśli pacjent powróci do wcześniejszego stylu życia.
• Wyleczenie – całkowita eliminacja choroby, bez nawrotów nawet po wielu latach. Obecnie brak jednoznacznych dowodów na to, że cukrzyca typu 2 może być w pełni wyleczona.

Dlatego medycyna mówi dziś raczej o reemisji cukrzycy typu 2 niż jej wyleczeniu. Kluczowym pytaniem jest: jak osiągnąć trwałą remisję?

Najnowsze badania nad remisją cukrzycy typu 2

W ostatnich latach ukazało się wiele przełomowych badań pokazujących, że cukrzycę typu 2 można doprowadzić do remisji dzięki zmianom stylu życia i odpowiednim interwencjom medycznym.

Badanie DiRECT – dieta jako klucz

Jednym z najważniejszych badań było szkocko-angielskie badanie DiRECT (Diabetes Remission Clinical Trial), opublikowane w 2017 roku. Badacze obserwowali 306 pacjentów z cukrzycą typu 2, których podzielono na dwie grupy: jedna otrzymała standardową opiekę, druga przeszła ścisłą dietoterapię.

Program obejmował:

• okresową dietę niskokaloryczną (około 850 kcal dziennie przez 3–5 miesięcy),
• kontrolowany etap ponownego wprowadzania pokarmów,
• wsparcie w trwałej zmianie stylu życia i kontroli masy ciała.

Wyniki:

• 46% pacjentów osiągnęło remisję po roku obserwacji,
• w grupie, która schudła ponad 15 kg, remisję uzyskało aż 86% pacjentów.

Chirurgia bariatryczna i metaboliczna

Operacje bariatryczne, takie jak rękawowa resekcja żołądka czy gastric bypass, dają spektakularne efekty w leczeniu cukrzycy typu 2 u pacjentów z otyłością.

• Remisję cukrzycy obserwuje się nawet u 80–85% pacjentów w ciągu pierwszego roku po operacji,
• Utrwalenie efektów zależy od długoterminowej kontroli masy ciała i utrzymania zdrowych nawyków.

Wpływ aktywności fizycznej

Regularny wysiłek fizyczny poprawia insulinowrażliwość, redukuje masę ciała i wspiera kontrolę glikemii. Zalecenia WHO mówią o:

• minimum 150 minut umiarkowanej aktywności tygodniowo lub 75 minut intensywnej aktywności,
• ćwiczenia siłowe 2 razy w tygodniu.

Aktywność może obejmować szybki marsz, jazdę rowerem, pływanie, taniec lub zajęcia grupowe. Efekty są silnie potęgowane, gdy ćwiczenia łączone są z modyfikacją diety.

Farmakoterapia wspomagająca remisję

Nowoczesne leki, takie jak analogi GLP-1 (np. semaglutyd), pomagają w redukcji masy ciała, regulują apetyt i poprawiają kontrolę glikemii. U niektórych pacjentów leki te wspierają remisję cukrzycy.

Inne leki, np. metformina, pozostają fundamentem leczenia cukrzycy, zwłaszcza w fazie przejściowej przed osiągnięciem remisji.

Czynniki wpływające na możliwość remisji

Nie każdy pacjent może osiągnąć remisję, jednak istnieją czynniki zwiększające ten potencjał:

• Krótki czas trwania cukrzycy – największe szanse mają osoby z rozpoznaniem poniżej 6 lat,
• Znaczna utrata masy ciała – zwłaszcza powyżej 10–15 kg,
• Brak powikłań i mniejsza liczba leków przeciwcukrzycowych,
• Silna motywacja do zmiany stylu życia.

Praktyczne kroki prowadzące do remisji

Oto kilka strategii, które mogą pomóc w osiągnięciu remisji cukrzycy typu 2:

• Zmniejszenie kaloryczności diety – pod okiem dietetyka, najlepiej poprzez dietę bogatą w warzywa i niskoprzetworzoną żywność,
• Regularna aktywność ruchowa – spacery, nordic walking, jazda na rowerze itp.,
• Śledzenie glikemii – korzystanie z glukometrów lub systemów monitorowania cukru,
• Wsparcie psychologiczne i grupowe – udział w programach